De Stad der Blinden - José Saramago

Het boek De stad der Blinden, José Saramago

Wat gebeurt er als iedereen van de een op andere dag blind wordt? Als we allemaal in het duister tasten? Wat is dan nog van waarde en wat wordt waardeloos? Wat blijft van ons over als we niet meer kunnen aanschouwen en zelf niet meer zichtbaar zijn?

Met de boekenclub hebben we "De stad der blinden" van de Portugese schrijver en nobelprijswinnaar José Saramago gelezen. Wat een boek! Hoewel de meningen verdeeld waren in ons clubje, was er genoeg stof tot nadenken. Wat mij betreft is het een klassieker en een van de beste boeken die ik ooit gelezen heb. Sommigen vonden het geen doorkomen aan of te ver gezocht. 
Dit boek sluit volledig aan bij mijn fascinatie voor de donkere kanten van de mensheid. Hoe dun is het laagje vernis van onze beschaving? Hoe weinig blijft over als al het zichtbare wegvalt.

Als gevolg van een besmettelijk virus dat zich razendsnel verspreidt, worden de inwoners van van Lissabon één voor één blind. De eerste slachtoffers worden geïsoleerd en geïnterneerd in een leegstaand gesticht om zo besmetting te voorkomen. Afgesloten van de buitenwereld, zonder hulp en aangewezen op te weinig voedselpakketten die zo nu en dan naar binnen worden gegooid, ontstaat er een anarchistische situatie waarin zich verschrikkelijke taferelen afspelen.Saramago beschrijft de mens ontdaan van zijn beschaving: schijtend, ziek, stervend, moordend, verkrachtend, rovend. Teruggeworpen op zijn oerdriften. Gelukkig geldt het niet voor iedereen en onderscheiden de schoften zich van de blinden die hun best doen om iets van waardigheid te behouden. Het verhaal wordt door een alwetende verteller met een grote afstand verteld. Het wordt nooit persoonlijk, waardoor het mij doet denken aan een filosofische hypothese. De personages hebben geen naam en worden aangeduid als: de oogarts, de eerste blinde, de vrouw van de oogarts, het meisje met de zonnebril, hun karakter blijkt alleen uit hun handelen. De vrouw van de oogarts is de enige op wie het virus geen vat heeft en nog kan zien. Zij probeert de moraal nog enigszins op te houden. Zij ziet in, dat ze langzaam hun identiteit aan het verliezen zijn en hun menswaardigheid moeten bevechten.Als we dan niet helemaal als mensen kunnen leven, laten we dan tenminste alles doen om niet helemaal als beesten te leven(blz.111)

Er ontstaat in het gesticht een tweedeling tussen de blinden die nog een geweten hebben enigszins menslievend zijn en de schoften die de situatie uitbuiten en gaan roven, verkrachten en moorden. Hun moraliteit is verdwenen. Goed en kwaad staan tegenover elkaar.

Wat gebeurt er met de mens in extreme omstandigheden. Wat blijft er over als alles weg valt? Dat is de grote vraag die ten grondslag ligt aan dit fascinerende boek. Voorin staat het motto: Wie ogen heeft die kijke, Wie zien kan neme waar. Het vermogen om te zien geeft verantwoordelijkheid, voor jezelf en voor elkaar. De ogen sluiten of de andere kant op kijken is de blindheid uit het boek, waardoor de mensheid zijn beschaving verliest,en in verval raakt.

De film: Blindness - regisseur: Fernando Meirelles, met oa Julianne Moore, Mark Ruffalo en Danny Glover

Meteen na het lezen van het boek, met de boekenclub, gekeken naar de verfilming. Mooi gefilmd, een goede cast en zoals het boek met een zekere afstandelijkheid is geschreven, is het boek met afstand gefilmd. De gruwelijkheden en ranzigheid zijn niet 'in your face' De suggestie is afgrijselijk genoeg. Wat we ons afvroegen was of we de film ook zo goed hadden gevonden en hadden begrepen zonder dat we het boek hadden gelezen. De vraag wat is beter, het boek of de film? Die gaat hier niet op. Het boek zonder enige twijfel!

Een mooie aanvulling was het in iedere geval!